ZAKŮNY CZYTANIO A SZKRYFLANIO PRZIJYNTE BEZ SZKRYFKA
We kożdym tekście, kery przirychtowany je bez Ferajna Szkryfka, używany je jedyn ze propůnowanych szkryftůw ślůnskij godki. Zakůny pisanio a czytanio sům festelnie proste:
- szkryfki, kere snojdzie sie tyż we polskim alfabecie, czyto sie gynau tak, jak po polskiymu;
- ů – to samogłoska postrzednio miyndzy „o” a „u”, abo zmianowane tyż „o” pochylone; używo sie ij tyż za „ó” abo „ą”; je to charakteristyczno szkryfka we ślůnskij godce, keryj pedzynie Ślůnzokowi wyłazi automatycznie, choby dejmy na to we słowach: dům, ksiůnżka, kůń, Ślůnsk;
- ý – to samogłoska postrzednio miyndzy „y” i „i”, czytano choby miynke „y”; moge być tyż ôdczytywano po prostu jak „y” abo „i”, choby dejmy na to we słowach: niý (nii abo niy), fýrma (firma abo fyrma), szczyńściý (szczyńścii abo szczyńściy), we niýkerych przipadkach choby dejmy na to we: ýno moge być ôdczytano zoleżnie ôd regiůnu: ino abo yno abo jyno;
- ô – szkryfka, kero ôznaczo wymowa ło- abo o- zoleżnie ôd regiůnu, we kerym czytůmy; zazaczo łůna wystympowaniý labializacji we słowie, choby dejmy na to we słowach: ôkno, ôko, ôdymknij; używo sie ij nojczynścij wtedy, kej ôdpowiydnik ślůnskigo słowa we inkszym lynzyku napoczyno sie na szkryfka „o”;
- uo – zbitka literowo czytano choby ło-; wystympuje nojczynscij wtedy, kej ôdpowiydnik ślůnskigo słowa we inkszym lynzyku napoczyno sie na inkszo szkryfka niźli „o”, choby dejmy na to we słowach: uosprowiać, uostało, uozwiůnzać.
ZASADY CZYTANIA I ZASPISU PRZYJĘTE PRZEZ SZKRYFKA
We wszelkich tekstach przygotowywanych przez Stowarzyszenie Szkryfka używany jest jeden z proponowanych zapisów słownictwa śląskiego. Zapis ten posiada proste reguły, które są następujące:
- literki występujące także w polskim alfabecie czytane są tak, jak w języku polskim;
- ů – to samogłoska pośrednia między „o” i „u”, tzw. „o” pochylone; używana również zamiast polskiego „ó” lub „ą”; charakterystyczna literka w języku śląskim, której wymowa Ślązakom przychodzi naturalnie, jak na przykład w słowach: dům, ksiůnżka, kůń, Ślůnsk;
- ý – to samogłoska pośrednia między „y” i „i”, czytana jak miękkie „y”; może być również odczytywana po prostu jako „y” lub „i” , jak na przykład w słowach: niý (nii lub niy), fýrma (firma lub fyrma), szczyńściý (szczyńścii lub szczyńściy), w niektórych przypadkach jak np. w: ýno może być odczytana w zależności od regionu, np. ino lub yno lub jyno;
- ô – literka oznaczająca wymowę ło- lub o- w zależności od regionu, w którym czytamy; zaznacza ona występowanie labializacji w słowie, jak na przykład w słowach: ôkno, ôko, ôdymknij; występuje najczęściej wtedy, kiedy odpowiednik śląskiego słowa w innym języku rozpoczyna się na literę „o”;
- uo – zbitka literowa czytana jak ło-; występuje najczęściej wtedy, kiedy odpowiednik śląskiego słowa w innym języku rozpoczyna się na inną literę niż „o”, jak na przykład w słowach: uosprowiać, uostało, uozwiůnzać.