1 ôktůbro bůł chyba dniym, na kery mocka ludzi czekało. Gynau wtedy ôficialnie ôdymkniynty uostoł po rychtůngu Stadiůn Ślůnski. Jaki to bůł dziyń a jaki je dolszy forplan dlo tego stadiůnu? Ôboczcie sami.

Wroz ze ôktůbrym prziszoł tyż dziyń, we kerym Stadiůn Ślůnski uostoł ôddany. Gynau 1. zbajslowany uostoł fajer skiż tyj ôkazje, na kery wszyscy byli zaproszyni. Dziynka tymu szło wlyź a ôbejrzeć sie na nowo wyrychtowany Stadiůn Ślůnski. Jako padało mocka gości je łůn na prowda szykowny, niýôbyczny, fajnie zrobiůny, a spůmino downe lata świytności. Kożdy mo tyż nodziyjo, co przidzie sam nazod wielki szport a kůncerty artystůw ze cołkigo welta.

We dziyń ôdymkniyńcio sbajslowane tyż uostały atrakcje a roztomaje wydorzynia. Piyrszy wiynkszy s nich to finoł a dekoracjo Silesia Maratonu. Jako padali sam uczystniki to bůło na prowda coś kůńczyć tyn ciynżki bieg na takim stadiůnie. Kożdy bezmaś godoł, iże jak wlatywoł to ôd razu sie lepij leciało.

Sbajslowany tyż ôstoł szpil Polski ze ZSRR, kery 60 lot do zadku Poloki wygrali, a latosi przegrali. W sumie kejsik to bramy strzyloł Gerard Cieśli, a dzisio to już takigo fusbalszpilera niý bůło. Gynau ô tym fusbal szpileru wystowiůno tyż ôstała galerio ze ôpisami jego życio. Sům Andrzej Kotala - Sztad Prezydynt Chorzowa - sům rada, co ô takim chopie sie tukej niý przepůmnieli, bo jako dodali, je to nojlepszy fusbal szpiler we historyji polskigo fusbala.

Atrakcjům bůł tyż kůnkurs dlo kibicůw, ô keryj ôrganizatory spůminali juże pora dni pryndzy. A że pogoda bůła na prowda udano we tyn dziyń, to chyba niý ma sie co dziwować, iże bůło mocka ludzi. A prziszło ich na prowda hołda, bo jako porachowali bajslyrze, 1 ôktůbro na stadiůn wlazło wiyncyj jak 100 tyś. byzuchantůw.

1 ôktůbro sbajslowane uostały Szkarbnikowe Gody we Zobrzu. Wszysko skiż tego, co gynau wtedy fajrowali łůni rocznica uzyskanio sztadnych prow. Wiyncyj we materiale.

1 ôktůrbro 1922 Zobrze, kere do tego czosu bůło nojsrogszům wsiům we cołkij Europie, dostało sztadne prowa. Dziynka tymu downy Hindynburg můg sie dalij uozwijać juże jako sztad. I gynau skiż tyj ôkazje sbajslowane uostały Szkarbnikowe Gody.

Bez tych 95 lot Zobrze pomiyniůło sie doś festelnie. Niý ýno ze wsi stały sie sztadym, nale przede wszyskim, ze hołdy grubůw, kere sam bůły, uostało ich niýwiela. I to te niýwiela tyż juże niý sům stricte grubami, bo teroźnie coroz czynścij stowajům sie atrakcjami sztada. Toć wyrosto łůne teroźnie na nowoczysne cyntrum turystyki poindustrialnyj. A jako dodowajům Sztad Prezydynt Małgorzata Mańka-Szulik, Zobrze to tyż sztad medycyny, nauki, nowych technologi, kultůry a szporta.

I gynau tyn szport bůł kludzůncům tyjmům tego latośnego fajeru. Niý ma sie co tyż tymu dziwować. Zobrze to niý ýno GKS Górnik, nale tyż inksze manszafty we fusbalu, handbalu, tynisie abo pływaniu.

Cołko fajer napoczyn sie ôd farbistego przyńscio bez cesta Wolności fůrt aże do parku Dubiela. Tam na uczystnikůw czekały atrakcje, kere zrychtowali bajslyrze. Bůły muzik wystympy na binie, kůnkursy, animacje a familijny piknik. Urzynd Sztada spůmogały tyż tukejsze ôrganizacje, kere przirychtowały na prowda fajno ôferta.

Kożdy skiż tego jubilejům winszowoł Zobrzu nostympnych lot uozwijanio sie we zdrowiu a powodzyniu. I tyż bezmaś kożdy miarkowoł, jaki bydzie fajer za 5 lot, kej downy Hindynburg a teroźne Zobrze bydům fajrowały swoje 100 lecie bycio sztadym.

Na drůgach je mocka autokůw. Wiela bydzie unfali a eli dojadymy tam kaj chcymy, zoleży nojwiyncyj ôd nos samych, czyli szoferůw. Przi tymu jednako festelnie wożny je stan techniczny auta.

Stan techniczny noszego auta je festelnie wożny jak łazi ô zichernoś jego użytkowanio. Ô tym chyba niý trza żodnymu spůminać. Beztuż coby wywiedzieć sie, eli wszysko je dobre, abo cosik trza naprowić, nojlepij jechać na kůntrol. A coby dodatkowo przekůnać szoferůw rudzko Policjo a Stacja Kontroli Pojazdůw ze cesty Bukowyj we Rudzie Ślůnskij sbajslowali akcjo kůntroli aut za fatki.

Tuż niý ma sie co sam dziwować, iże na prowda mocka przijechało szoferůw, coby skůntrolować swoje auta. Jako dodowajům Arkadiusz Ciozak ze rudzkij kůmyndy policje, rok rocznie je coroz wiyncyj chyntnych na sprowdzyniý swojego auta. A to moge radować.

Widać to tyż na drůgach, bo coroz mynij je takich, co nadowajům sie na ajza. Jednako zowdy werci sie przijechać zoboczyć, eli cosik we noszym aucie sie niý dzieje. Choby sprowodzić, jak je ładowany a we jakim je stanie nosz akumulator. Toć idzie zima, a elektryka je fest czuło na zimno.

Jednako nojwożniyjszo je zichernoś - jako tublikujům Michał Osiński - diagnosta ze stacji kůntroli. Beztuż piyrsze co to sprowdzo sie układ hamulcowy, zawiyszyniý, układ kerowanio a ôpůny. Ků tymu sprowdzane sům tyż inksze elemynty, a kej jakiś wydowo sie już być do wymiany, to diagnosta powiy, a nawet moge pokozać, co kaj je niý tak.

Tako akcjo tym razym bůła na fatki, mo jednako łůna spůminać, co werci sie dować pozůr a kůntrolować swoje auto niý ýno roz za rok. Toć ôd stanu noszego auta moge dużo zoleżeć we noszyj prziszłości. A ô tym werci sie pamiyntać.

We Katowicach sbajslowano uostała Kůnferycjo a norychta skiż sbajslowano we śląskim wojywůdztwie Młodziyżowego Syjmika. Bydzie łůn doradzać a spůmogać we uzdowaniu tych, kerzi sům za to ôdpowiydzialni.

Trodycje lokalrygiyrůngowe na Ślůnsku sům na prowda wielge. Ôd downa dziołajům sam ruchy autůnůmiczne, a juże ôd XIX storoczo mocka tukejszych politykerůw pokozywało, co nojlepij bydzie jak ślůnsk bydzie umioł rzůndzić sie sům. Je tyż Autonůmio, kero była na Wiyrchnim Ślůnsku we dwadziestoleciu miyndzy wojnami.

Teroski jednako trza postawić na zwiynkszaniý mocy uzdowanio na lokalnym poziůmie a uświadůmianiý ludziům, co taki rygiyrůng je nojlepszy dlo kożdego regiůnu. Beztuż we ślůnskim wojywůdzwie chcům edukować juże nojmodszych, a pokozać im czym je lokalrygiyrůng, demokracjo, a jak to wszysko sie ôdbywo - jako tublikowali nům Marszołek Wojywůdztwa Wojciech Saługa.

Beztůż sbajslowane uostały norychta dlo młodziyrzy, kere miały szkolić, pokozywać ai dać ôkazjo do wymiany poglůndůw. Przi tyj ôkazji jednako sbajslowany tyż uostał welůng do Młodziyżowego Syjmika, kery bydzie doradzać a pomogać uzdować we sprowach wożnych dlo cołkigo wojywůdztwa. Piyrsze ôbradowanie juże za nimi.

W Ratiboru mielimy niýdowno kůnferyncjo, na keryj przede wszyskim godało sie ô mumiach, a chyba nojwiyncyj ô tyj ze ratiborskigo Muzeum, kero prziwieziůno uostała dů nos wiyncy jak 150 lot tymu.

Sbajslowano we Ratiboru kůnferyncjo bůła poświyncůno staroegipskim trułům ai mumiům. Jako tublikujům nům Irma Kozina - průmotorka Arkadiusza Hajdy, cołko idyjo kůnferyncje zrodziůła sie wtedy, kej ôkozało sie, co we welcie sům ýno dwie jeszcze take mumie: we Luwrze ai we Kopynhadze. Beztůż bajslyrze nawiůnzali kůntakt ze tymi Muzeami a sbajslowali u nos kůnferyncjo.

Na zaproszyniý ôdpedziały ôba Muzea, dziynka tymu byli przedstowiciele i ze Luwru i ze Kopynhagi. Byli tyż naukowce ôd nos a ze inkszych państw. Wszyscy łůni przijechali sam gynau skuli tj mumie, kero idzie pedzieć je jednům ze nojcyniyjszych takich rzeczy na Ślůnsku. Jednako jako padali Arkadiusz Hajda - bajslurz tyj kůnferyncje, cwek bůł tyż taki, coby zestawić zespoły trumiynnie ze tych wszyskich trzech muzeůw a porůwnać. Dziynka tymu podniesie sie tyż we welci wartość tyj noszyj. A potyncjał je, bo jako padali Patricia Rigault ze Luwru, interesantne je to, co ta mumia dalij je we kartonarzu.

Historyjo tyj mumie tyż je interesant. Je to umrzito Egipcjůnka, kero żyła wele 2800 lot do zadku we Memfis. Po zemrziciu zamumifikowano podle nojlepszych sztandardůw przeleżała tak praje 3000 tyś. lot. Uostała wyciůngniynto we XIX storoczu, kej we welcie bůła moda na mumie. Na szczyńście niýôdwiniynto, kupił ja Anzelm von Rothschild a prziwůz na Ślůnsk. We 1860 podarowoł ja kynigs-wanielickimu gýmnazjum we Ratiborze. We 1909 przewieziůno uostała na kůnserwacjo do Muzeum Wiyrchoślůnskigo we Glýwicach, kaj tyż bez jakiś czos bůła wystowiano. Nostympnie przijechała nazod do Ratibora, tym razym do Muzeum, kaj do teroski poradzi sie ja ôglůndać.

We Rudzie Ślůnskij stawiajům na ekologio. Widać to m. in. tyż bezto, co nostympny plac uostanie zrewitalizowany. Tym razym bydzie to hołda przi ceście 1 maja. Robota poleku sie juże rychtuje.

Papiůry a kůnzultacyje juże skůńczůne. Teroski przetarg a robota na hołdzie przi ceście 1 maja we Rudzie Ślůnskij. Jako tublikujům nům Michał Pierończyk - zastympnik Sztad Prezydynt - zielyń już tam je, nale prziszoł czos na ekologio.

Cołko robota potajlowano bydzie na dwa etapy. Piyrszy zakłodo roboty przi ziymi, coby hołda sie niý rozlazła ôd ciynżoru a przirychtowaniý tam małyj infrastruktury. Na to sům juże piniůndze we sztad budżecie ai ku tymu nadbytnio bydzie wele 900 tyś ôd Kůmisje Europyjskij. Drugo tajla roboty to słůnczyniý 8 zielůnych placy we Rudzie Ślůnskij ekstra traktym, dziynka kerymu ludzie bydům můgli dychnyć sie bliżyj notury. Na to tyż juże je przituplowane dofinansowaniý ze Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.

Jednako przi rewitalizacji tyj hołdy trza tyż trocha przearanżować garaże, kere sům tam postawiůne. Niýkere sům już przeniesiůne kaj indzi, jednako jako dodowajům Michał Pierończyk, napoczło sie juże stawianie nowych garaży zamiast tych na hołdzie.

Wszysko to mo sprowić, coby Ruda Ślůnsko bůła gryfniyjszo, a ludziům żyło sie lepij. Downo poindustryjno hołda mo teroski stać sie atrakcyjnym placym, kaj bydzie tretuar, ławeczki, place do graczek a wszysko bydzie ôświytlůne. Ku tymu mo tam być zielůno a ekologicznie. Beztuż czekůmy na efekt, kery můmy nodziyjo juże na bezrok.

Na placu coroz gibcij robi sie cima. Niýstety coroz mynij tyż widać jak sie jedzie po drůdze. Beztuż kożdy uczystnik ruchu powiniyn niý ýno dować pozůr na inkszych, nale tyż ôdpowiydnio siebie ôznakować, coby inksi widzieli, że wtoś sam idzie abo jedzie.

Na podzim robi sie coroz gibcij cima a na drůgach czynsto je mokro a bezto ślisko. Niýstety co rok na drůgach je mocka unfalůw tyż ze tymi co łażům piechty, abo jeżdżům na kole. Tuż trza sam ôd razu spůmnieć, iże to że sie widzi kogoś, niý znaczy, co tyn wtoś tyż nos widzi. Bezto tym barzi trza sie dać pozůr na drůdze, bo kej idymy piechty, to szofer moge nos niý uwidzieć na tyla wczas, coby zareagować.

Beztuż Asp. Arkadiusz Ciozak ze sztad kůmyndy policje we Rudzie Ślůnskij, zachyntacjům, coby nosić przi siebie elemynty ôdblaskowe abo nawet ôblykać ôdblaskowe lůnty, dejmy na to kamůzele. Je to wożne tym barzi, co szofer moge zauważyć czowieka ze ôdblaskami aże 150 metrůw pryndzy, a tego bez ôdblaskůw już ýno 40 metrůw pryndzy. Wiela to je czosu na reakcjo sami zmiarkujcie.

Tuż jako widzicie ôdblaski mogům na prowda dużo dać. Werci sie sam spůmnieć tyż jednako, coby po ćmoku przi drůdze niý łazić ôbleczůnym blank na ciymno, a kej sie juże idzie bez jakigo ôdblaska, to styknie ôswiycić jake małe światełko, nawet te we mobilnioku.

Wielgi Piec Huty Pokój ze Rudy Ślůnskij widzioł bezmaś kożdy, wto jechoł chocioż roz bez Fryna. Teroski wydowo sie łůn stoć i czekać na uozebrane, czego mocka s nos sie boło. Sům jednako inksze plany na niego.

Wielgi Piec ze Huty Pokój we Rudzie Ślůnskij mo szansa nazod być we cyntrum uwagi. Swoje plany na niego mo Sztad Urzynd, jednako jak padali nům Krzysztof Mejer - Zastympnik Sztad Prezydynt Rudy Ślůnski - na wszysko trza czosu. Przede wszyskim trza sie do tego dobrze przirychtować, a sbajslować miyndzynacjůnalny kůnkurs tak, coby kożdo europyjsko pracownio, můgła przedstowić swoja idyjo.

Potyn trza to wszysko bydzie dobrze zmiarkować, bo piec ze takům gýszýchtům, to mało kaj sie trefi. Jako padali Łukasz Urbańczyk - sztad kůnserwator zobytůw ze Rudy Ślůnskij, tyn piec ze 1968 je jednym ze 3, kere uostały we Polsce. A ku tymu je to juże zobytek, jak spůminajům Krzysztof Mejer.

Plan na tyn piec tyż je interesantny. Mo łůn być juże we nojbligszyj prziszłości turistik atrakcjům, ale niý ýno. Bydzie tam půnkt widokowy, galerio, wystowka historji huty, kůnferyncyjne zale ai kafyjka, jako dodowajům Łukasz Urbańczyk.

Teroski jednako je etap rychtowanio papiůrůw a załatwianio formalności. My můmy sam nodziyjo, co tyn Wielgi Piec ze Fryny niý bydzie ýno zastanowioł, co z nim, nale bydzie zachwycoł tym, jaki poradzi być. Choby tyn we Vitkowicach, tyż u nos na Ślůnsku.

4 ôktůbro mielimy nostympny juże fest literacki we Sztad Publik Bibliotyce zmianowany "Kakauszale". Bůło na nim mocka autorůw, nale co raduje jeszcze wiyncy czytelnikůw. Ôboczcie sami.

Latosi mielimy juże 3 edycjo tego małego literackigo fajeru we Sztad Publik Bibliotyce na Halymbie. Jako padali nům Krystian Gałuszka - dyrehtor bibliotyki - je to fajer niýôbyczny, bo literackie możliwości słůnczůne sům ze spůminkům downego smaku, kery bajslyrzům spůminajům kakauszale.

Jako tublikujům przi tymu Lyjo Swaczyna - jedyn ze spůłbajslyrzy tego trefu, dziynka takim trefům widać gynau to, co pedzieli jedyn ze łużyckich polůnistůw. Czyli to, iże ślůnski kod lynzykowy niý ma gwarům, bo gwara to juże downo by zemrziła a sie potraciůła. A sam sie dbo ô tyn lynzyk, używo go, powstowo literatura, poezjo, wystowiane sům sztuki, a bezto idzie pedzieć, co łůn je żywy.

Latosi cołki fest bůł dugszy, bo aże dwa dni. Wszysko skuli tego, co niýkerzi łůńskigo roka niý zdůnżyli ze roboty przijechać, a bezto niý mugli trefić sie ze autorami. Beztuż latosi wszysko uostało potajlowane a wydłużůne.

Szło trefić jednako niý ýno autorůw, choby takich jak Marian Makula, Marek Szołtysek, Marcin Melon, abo Zbigniew Kadłubek, kerzi spůmnieli, co śląskość je czymś we werci, co niýstety niý roz je przepůminane, nale trza to mieć festelnie we zocy. Bůła tyż muzyka. Dlo byzuchantůw śpiywoł Marek Makaron Motyka, kerzi przedstowiali wysznupane we śpiywnikach ślůnske piosynki ludowe.

To wszysko pokozuje, co hołda ludzi mo ta godka we zocy, a jako spůminajům nům Lyjo Swaczyna, przede wszysko godać niý moge być gańba. Godać trza wszyndzie kaj idzie. Trza przi tymu jednako poradzić tyż po polskiymu na tyla, coby Poloki niý spokopoli, iże we důma godocie a niý mówicie. I chyba nojwożniyjsze: "Swojim bajtlům to przekożcie, a nostympne pokolynie Ślůnzokůw nům wyrośnie" - jako śpiywoł Bułek.

23 ôktůbro Prezydynt Andrzej Duda przituplowali ustawa ô deputacie wynglowym dlo pynzyjokůw a ryncistůw grubskich. Co łůna pomiynio? Posuchejcie sami.

Dziynka tymu co Prezydynt Polski przituplowoł ustawa ô deputacie wynglowym pynzyjoki a ryncisty mogům antragować ô rekůmpynsata. Przisługiwać mo łůna kożdymu, kůmu zawiesiło sie świadczynia deputatowe. Beztuż uprawniyni do skłodanio antragu sům tyż wdowce, wdowy ai siyroty po grubiorzach.

Podle wstympnego porachowanio Ministerstwa Energie uprawnioniůnych do rekůmpynsaty moge być wele 235 tyś. ludzi. Kożdy mo dostać 10 tyś. zł. Jednako trza przi tymu pamiyntać, co wypłota takij rekůmpynsaty bydzie skutkować tym, iże juże we prziszłości niý dostanie sie juże wiyncyj żodnego deputatu. Czyli jakby to inakszy pedzieć, kożdy wto słoży antrag ô rekůmpynsata, rezygnuje ze prow do wypłoty deputatu we prziszłości.

Kożdy uprawniůny do rekůmpynsaty mo na słożyniý antraga 21 dni. We Rudzie Ślůnskij wnioski idzie wziůńś a słożyć u dyrekcje Huty Pokój, KWK Biylszowice ai Halymba-Wiýrek. We Bytůniu trza iś na cesta Łużycko do KWK Centrum. Spůminůmy tyż, co za pobraniý, wyfilowaniý ai słożyniů antragu niý trza dodatkowo zabulić. Kejby zaś wtoś mioł jake pytania abo czego niý wiedzioł, to moge zazwůnić na ekstra przirychtowanie infolinie.